Basisstructuur van antilichamen. N is het amino-uiteinde en C is het koolstofuiteinde van de keten. Rood zijn de disulfidebruggen (afb: Wiki Commons)

Chuck Peal (61) uit Waterbury (VS) werd behandeld met een immuuntherapie voor een melanoom (huidkanker). In september was het crisis. Hij lag op sterven maar onduidelijk was waaraan. Peals organen werden aangevallen door het eigen afweerssysteem dat was ‘opgekrikt’ om kankercellen hard aan te pakken. Dat gebeurde ook, maar de bijwerking was dat het afweersysteem overactief werd. Immuuntherapie wordt gezien als een geducht wapen in de strijd tegen kanker, maar heeft ook het grote risico dat ook gezonde cellen worden aangevallen. Peal is niet het enige slachtoffer van een ‘succesvolle’ behandelwijze.

Vermoed wordt dat die behandeling schuld is aan een nieuw type acute suikerziekte, die ook Peal bleek te hebben ontwikkeld. Daarvan zijn nu zo’n zeventien gevallen bekend. In eenvijfde van de behandelingen met aangepaste afweercellen zouden er volgens een recente studie ernstige bijwerkingen zijn opgetreden. Als die immuunbehandeling wordt gecombineerd met medicijnen dan stijgt dat aandeel naar de helft. Een derde onderzoek gaf als resultaat dat eenderde van de patiënten interessante, zeldzame of onverwachte bijwerkingen kregen te verduren, waarvan een kwart ernstig of levensbedreigend was of ziekenhuisopname noodzakelijk maakte.
Sommige patiënten stierven, met inbegrip van een vijftal de laatste maanden tijdens klinische proeven van een nieuw immuuntherapiemedicijn dat beproefd werd door Juno Therapeutics. Het bedrijf staakte de proeven.

Spelen met vuur

Het lijkt er op of het tot nu toe behaalde succes van immuuntherapie de medische wereld wat al te achteloos heeft gemaakt. “We spelen met vuur”, zegt John Timmerman, oncoloog en immuuntherapieonderzoeker aan de universiteit van Californië in Los Angeles. Hij verloor onlangs een patiënt die het slachtoffer werd van een ‘bijwerking’. Bij die patiënt, een vrouw, verdween de kanker, maar ze kreeg iets dat op griep leek en overleed aan wat, in de woorden van Timmerman, een massale opstand van het afweersysteem was.
“Immuuntherapie werd gezien als een gave van God om kanker te genezen, maar we wisten niks van de bijkomende schade.” Toch blijft hij achter de behandeling staan voor patiënten die ander zouden overlijden. Het zou veel beter zijn om artritis, hepatitis of suikerziekte te krijgen dan te overlijden aan kanker, is dan de gedachte. De meeste bijwerkingen zouden lang niet zo erg zijn en bovendien behandelbaar.

Geld speelt een grote rol. Immuunbehandelingen zijn niet goedkoop. Volgens William Murphy, huidarts en onderzoeker aan de universiteit van Californië in Davis weten we nog veel te weinig van het onderwerp. “De eerste prioriteit is het anti-kankereffect. De rest, hoewel ernstig, is de kuur waard.”

Negen maanden

Peal had huidkanker met uitzaaiing naar de longen. Zijn arts Harriet Kluger van het kankercentrum van de Yale-universiteit gaf hem negen maanden. “Maak je zaken in orde”, zou ze vroeger gezegd hebben. Nu kon ze hem iets bieden.
Ze had meegewerkt aan een onderzoek waaruit bleek dat 40% van de proefpersonen die leden aan een ernstige vorm van huidkanker baat hadden bij een combinatie van twee immuuntherapiemiddelen: nivolumab en ipilimumab, beide antilichamen.
Ander onderzoek had duidelijk gemaakt dat daar ernstige risico’s aan kleefden. Maar liefst 54% van de gevallen bleek levensbedreigende bijwerkingen te hebben. “Het is op zijn minst zo hoog, op zijn minst”, zegt Kluger. De meeste bijwerkingen zouden kunnen worden onderdrukt door, let wel, het afweersysteem te onderdrukken. Peal zegt met suikerziekte te kunnen leven  als dat hem verlost van kanker. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Bron: New York Times