De Zweedse ontwikkelingsbioloog Fredrik Lanner van het befaamde Karolinska-instituut zou de eerste onderzoeker zijn waarvan bekend is dat hij probeert het DNA van gezonde menselijke embryo’s te veranderen. Hij zegt dat te willen doen om erachter te komen hoe welke genen de embryonale ontwikkeling sturen. Zijn onderzoek zou vooral gericht zijn om oplossingen te zoeken voor onvruchtbaarheid en miskramen, maar ook anderszins zeer bruikbare informatie opleveren. Hij zegt alleen de eerste zeven dagen te zullen bestuderen en de embryo’s nooit ouder dan veertien dagen te laten worden.

Het sleutelen aan menselijke erfgoed is hachelijk terrein. Dan gaat het om veiligheid, maar ook om ethiek. Dat gesleutel zou wel eens heel verkeerd kunnen uitpakken voor de mens en ook de Heerlijke Nieuwe Wereld van Aldous Huxley, waar kinderen uit de fabriek komen, is dan nooit ver weg.
We doen wel of we veel weten van de erfelijkheid, maar grote delen van dat terrein zijn nog steeds duister. Je kunt wel gaan sleutelen aan het DNA, maar wat als  je daarmee een ernstige fout in de menselijke genenpoel introduceert en zo een nog onbestaande, erfelijke ziekte veroorzaakt? We kunnen lang niet altijd zeker zijn van de gevolgen van genveranderingen en mutaties.

Lanner denkt dat de (mogelijke) resultaten van zijn onderzoek enorm veel kunnen betekenen. “Kinderen krijgen is een van de belangrijkste drijfveren van mensen”, zegt hij. “Voor mensen die door problemen mee hebben, kan dat hun leven gaan beheersen.” Hij denkt dat het onderzoek ook nuttig kan zijn voor onderzoekers die met behulp van embryonale stamcellen ziektes willen bestrijden. “Als we begrijpen hoe die embryocellen zich in het vroegste stadium ontwikkelen, dan zou dat ons in de toekomst kunnen helpen suikerpatiënten te helpen of Parkinson of andere ziektes.” Hij zit niet met het probleem dat hij een niet-bestaande ziekte zal introduceren, omdat zijn embryo’s zich nooit tot mensen zullen ontwikkelen.

Om de genen van de embryocellen te manipuleren gebruikte hij de bacteriële knip- en plaktechniek CRISPR/Cas9, een jongste, favoriete ‘speeltje’ van synbiologen, waarmee vrij nauwkeurig genen zijn te knippen en/of te plakken. Lanner wil systematisch genen uitschakelen die hij in eerder onderzoek als belangrijk in de vruchtontwikkeling had aangemerkt. Hij hoopt dat hij zo aan de weet komt wat die genen doen en welke verantwoordelijk zijn voor onvruchtbaarheid.
Hij zou in gedachten moeten houden, denk ik dan, dat de fout niet per se in de vrucht hoeft te zitten. Het systeem is, dacht ik, ietsje ingewikkelder. Vooralsnog wil hij niet vertellen om welke genen het gaat, alvorens hij zijn bevindingen heeft gepubliceerd. Daar is ie voorlopig nog niet aan toe.

Controversieel

Het bewerken van het genoom van menselijke embryo’s is, zoals gezegd, niet onomstreden om niet te zeggen controversieel. Toen vorig jaar Chinese onderzoekers bekend maakten aan het DNA van, defecte, menselijke embryo’s te hebben gesleuteld, was de (vak)wereld in rep en roer en werd een voorlopig moratorium op dit soort onderzoek afgesproken, al hield het een slag om de arm bij fundamenteel onderzoek..
Dat staat inmiddels al weer op losse schroeven of wordt althans ruimhartig ge¨nterpreteerd. Begin dit jaar waren het weer Chinese onderzoekers die manipulatie aan het embryogenoom bekend maakten en in Groot-Brittannië lijkt de kogel ook al door de kerk, in ieder geval voor fundamenteel onderzoek.
Zelfs mensen die voor het toelaten zijn van het DNA-sleutelen aan menselijke vruchtcellen voor fundamenteel onderzoek staan huiverig tegenover toepassing in de ‘grotemensenwereld’. Zo iemand is  Marcy Darnovsky, hoofd van het kritische centrum voor genetica en maatschappij. “De productie van genetisch veranderde menselijke embryo’s is in feite vrij gevaarlijk. Het is een stap in de richting van genetisch veranderde mensen.”

Er kan daarbij iets fout gaan. Damovsky: “Als je het genoom van menselijke embryo’s bewerkt, dan verander je het genoom van elke cel in het lichaam en daarmee ook van zijn/haar nageslacht. Die veranderingen zijn permanent en, mogelijk, onomkeerbaar, waarvan we niet weten wat ze betekenen.” Zelfs als de techniek veilig zou zijn, vindt hij, zouden we ons af moeten vragen of we op ontwerpbaby’s zitten te wachten. “Die zouden biologisch superieur moeten zijn en dan komen we in het tijdperk van de genetisch rijken en genetisch armen terecht. Dat zou kunnen leiden tot allerlei maatschappelijke rampen. Dat is geen wereld waarin ik zou willen leven.”
Lanner zegt dat allemaal niet van plan te zijn. Hij is ook geen voorstander van ontwerpbaby’s, maar hij acht dit soort onderzoek noodzakelijk en moreel aanvaardbaar. Hij moet natuurlijk wel beseffen dat zijn onderzoek wel het pad effent naar de ontwerpbaby’s.

Bron: Science