Jennifer Doudna, een van de ontwikkelaars van de CRISPR-methode (afb: KNAW)

De wereldgezondheidsorganisatie (WGO) is tegen het gebruik van genoombewerking bij menselijke embryo’s. De VN-organisatie heeft de landen gevraagd alles in het werk te stellen om proeven met ‘genbaby’s’ stop te zetten. Eerst zal degelijk moeten worden onderzocht welke de gevolgen van prenatale genoombewerking zouden kunnen zijn, stelt de WGO in een verklaring.
Nadat Jiankui He zo’n acht maanden geleden het genoom van twee meisjes (in wording) bleek te hebben veranderd, stak er in de wetenschappelijke wereld een storm van protest op. Onverantwoordelijk, was de vriendelijkste betiteling voor deze overijverige Chinese onderzoeker die er ook van zijn eigen overheid van langs kreeg (laat dat maar aan de Chinezen over).
Fyodor Urnov van het Altiusinstituut in Seattle en van de universiteit van Californië in Berkeley is blij met de verklaring. In 2015 schreef hij samen met anderen in Nature een artikel om niet aan de menselijke kiembaan te morrelen. Hij vindt die techniek nog onvoldoende uitgerijpt, maar stelt ook dat zo’n ingreep medisch niet noodzakelijk is. “Hoe meer steun voor dat standpunt hoe beter. Deze verklaring was duidelijk.” Hij is wel bang dat vrijbuiters als He zich weinig van dit soort verklaringen zullen aantrekken.
Kiembaanbewerking in menselijk cellen (dan hebben we het over de geslachtscellen) is in de VS feitelijk verboden, maar onlangs kondigde een Russische wetenschapper aan er mee aan de gang te gaan en aangezien het CRISPR-gereedschap vrij makkelijk verkrijgbaar is zal een ‘verbod’ niet erg moeilijk te omzeilen zijn.
“Die verklaring heeft niet de kracht van wet, maar de WGO heeft enkele interessante mogelijkheden”, zegt zegt bioethica Carolyn Brokowski van de Yale-universiteit die heel wat ethische rapporten en verklaringen over deze materie heeft doorgespit. “Gegeven de onzekerheid nu zou het heel ongelukkig zijn voor welk land of instelling dan ook tegen de wens van de WGO in te gaan. Ik verwacht dan ook dat de verklaring de animo voor verdere ontwikkeling afremt.”
De aanbeveling komt van een achttienkoppige commissie die in december is ingesteld. Dier oordeel werd al in maart in Genève bekendgemaakt met de aanbeveling voor de inrichting van een mondiaal registratiesysteem van alle experimenten op dit terrein. Op het ogenblik zijn er zo’n twintig minder controversiële klinische proeven aan de gang. Dan gaat het om veranderingen in het genoom van al gespecialiseerde cellen zoals witte bloedlichaampjes of beenmergcellen en niet om het veranderen van het genoom in geslachtscellen.

Bredere opdracht

Volgens een vraaggesprek in Science met medecommissievoorzitter Margeret Hamburg zou het register zowel over het bewerken van het genoom van rijpe cellen als van geslachtscellen gaan. Hamburg zei daarin dat de WGO-commissie een bredere opdracht had dan alleen het afkondigen van een moratorium. Die zou ook normen moeten ontwikkelen die landen kunnen hanteren om deze genoomtechnologie verantwoord verder te ontwikkelen.
Dat zou een gat vullen. Eerder werd, onder meer door de Amerikaanse academie van wetenschappen gesteld dat het gebruik van die technologie nu nog niet verantwoord is tot die wel effectief en veilig is. Tja. He haalde dat rapport uit 2017 zelfs aan om te betogen dat die genoombehandeling bij de embryo’s toelaatbaar zou zijn.

Volgens Urnov en CRISPR-‘ontwikkelaar’ (mede) Jennifer Doudna is de wetenschappelijke gemeenschap op dit punt te zelfgenoegzaam en naïef geweest. Beiden hopen dat met de WGO-verklaring nu duidelijkheid is geschapen. “Nu wordt het voor iemand moeilijk te zeggen dat ie nergens van wist of dat ie zich aan de richtlijnen heeft gehouden”, zegt Doudna, die verbonden is aan de UC in Berkeley en winnaar is van de Heinekenprijs (een soort ‘voorportaal’ voor de Nobelprijs). Ze hoopt dat de verklaring brede navolging krijgt. “Anders dan een moratorium nodigt die verklaring uit tot een discussie en dat is verdomd goed aangezien ik er niet aan twijfel dat de menselijke kiembaanbewerking niet verdwijnt.”

Bron: Wired