Het Franse kunsthart Carmat is al een paar keer geïmplanteerd. Gaan kunstharten het van varkensharten ‘winnen’? (afb: Carmat)

Varkensorganen schijnen op virale gronden niet geschikt te zijn als donorhart voor mensen. Nu hebben onderzoekers het een en ander genetisch veranderd aan het DNA van varkens en schijnt in ieder geval de virusdreiging geweken. Die virusdreiging is echter niet de enige hindernis die voorkomt dat een varken hartdonor kan worden van mensen. Voorlopig zullen er geen mensen met een donorhart van een varken rondlopen, zo dat ooit zal gebeuren…

In Nederland wachten zo’n 1300 mensen op een orgaan- of weefseltransplantatie (dus niet alleen hart). In Duitsland hopen 10 000 mensen op een donorhart. De meeste van die mensen zijn in slechte conditie en er sterven nogal wat wachtenden ook voor ze een donorhart krijgen. Varkensharten worden al langer beschouwd als mogelijk alternatief, maar daar zitten nog wel wat haken en ogen aan. Een van die haken (of ogen) zou nu uit de weggeruimd zijn zijn.

Een groep onderzoekers van het bedrijf eGenesis rond Luhan Yang heeft met behulp van gentech ervoor gezorgd dat varkens van actieve zogeheten endogene (‘varkenseigen’) retrovirussen zijn bevrijd. Aan dat werk heeft ook de befaamde synbioloog Georg Church deelgenomen, die verbonden is aan, onder veel meer, eGenesis.
Die virussen krijg je eigenlijk met het varken mee. Het virus-DNA is in het varkensgenoom opgenomen. Bij een transplantatie van een varkenshart zou dat virus-DNA zich in het menselijke genoom kunnen nestelen, met mogelijk ziekten tot gevolg. Dat is natuurlijk niet iets wat je wil.

Yang en haar medeonderzoekers zijn erin geslaagd dat virus-DNA te ‘ontmantelen’. Daartoe maakten ze gebruik van de inmiddels welbekende genschaar CRISPR/Cas9.
Uit de genetisch veranderde cellen produceerden ze vervolgens virusvrije embryo’s. Zeventien draagmoeders kregen alles bijeen twee- tot driehonderd van die embryo’s geïmplanteerd. Er werden (slechts) 37 ‘virusvrije’ biggetjes geboren. De oudste biggetjes waren op het moment dat de onderzoekers hun resultaten publiceerden vier maanden oud.

Goede ontwikkeling

“Dat is werkelijk een zeer goede ontwikkeling”, zegt Joachim Denner, die niet aan dat onderzoek heeft deelgenomen. Hij houdt zich bij het Robert Koch-instituut bezig met de overdracht van virussen bij xenotranplantaties (tranplantaties tussen verschillende diersoorten).
Vanwege het grote donororganentekort wordt al langer het gebruik van vreemde organen (xeno= vreemd) bestudeerd. Zo zijn varkensorganen geïmplanteerd in bavianen. Suikerzieken hebben alvleesklierweefsel van varkens gekregen. Volgens Denner ziet dat er veelbelovend uit. De echte doorbraak laat echter nog op zich wachten.

Het belangrijkste probleem is de afstotingsreactie. Voor het lichaam is een donorhart vreemd en de ontvanger zal altijd afweeronderdrukkende medicijnen moeten slikken, ook met een mensenhart. Bij een hart van een andere diersoort zal die medicatie alleen nog maar zwaarder zijn. Daar zou iets aan gedaan moeten worden wil een varkenshart en deugdelijk alternatief worden voor een donorhart van een mens. Daarbij zou bij een varkenshart de rechterkamer wel eens minder goed kunnen pompen dan bij een mensenhart. Het is nooit een op een.

Harttransplantatiedeskundige Jan Gummert van het diabetescentrum in Noordrijn-Westfalen is dan ook voorzichtig in zijn reactie. “Dit is interessant”, zegt hij zuinigjes. Eerst zal er nog maar eens moeten worden bewezen dat deze onderzoeksresultaten reproduceerbaar zijn, stelt hij, ook als de varkens ouder zijn. Daarbij is het onduidelijk of de varkens het ingebouwde virus-DNA nodig hebben voor hun eigen overleving.

Mislukt

Tot nu toe zijn er maar weinig gevallen bekend van mensen die een varkensdonorhart hebben gekregen. Die zijn alle mislukt. Vooralsnog zal er nog een lange weg moeten worden afgelegd alvorens een varkenshart ‘salonfähig’ is voor de mens. Gummert: “Ik denk dat de ontwikkeling bij kunstharten sneller zal gaan als oplossing voor de transplantatieproblemen.”

Tot nu toe worden kunstharten als een tussenoplossing beschouwd, in afwachting van de beschikbaarheid van een donorhart. Daarnaast is er natuurlijk meer techniek beschikbaar om het bloed in omloop te houden.

Bron: der Spiegel